Το φαινόμενο της πεταλούδας

ΑΓΓΕΛΟΣ Μ. ΣΥΡΙΓΟΣ*
Το σύνηθες παράδειγμα της θεωρίας του χάους είναι ότι το τίναγμα των φτερών μιας πεταλούδας στον Αμαζόνιο μπορεί να προκαλέσει τυφώνα στην Κίνα. Με τον τρόπο αυτό εξηγείται η σημασία μιας φαινομενικά ασήμαντης μεταβολής στη ροή των γεγονότων, η οποία μπορεί να αλλάξει δραματικά τις συνθήκες κάπου αλλού. Κατ’ αντιστοιχίαν, ποιος θα μπορούσε να φαντασθεί ότι η τοποθέτηση μιας ομάδας με ιδεοληψίες στον χειρισμό του μεταναστευτικού στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 2015 θα οδηγούσε στη μείζονα κρίση που βιώνει αυτή τη στιγμή η Ε.Ε. με την αποχώρηση της Βρετανίας.

Και όμως, αυτή η ομάδα οδήγησε ασύγγνωστα στη δημιουργία μιας λεωφόρου για πρόσφυγες και μετανάστες από την Τουρκία προς την Ε.Ε. Ο συνδυασμός της με τις γερμανικές δηλώσεις περί υποδοχής εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων οδήγησε το 2015 περισσότερους από 1.000.000 ανθρώπους στην Κεντρική Ευρώπη. Οι αυξημένες μεταναστευτικές ροές απεδείχθησαν το κύριο επιχείρημα για να ψηφίσουν οι Βρετανοί υπέρ της αποχωρήσεώς τους από την Ε.Ε.

Κατά τα λοιπά, επιβεβαιώνεται με πανηγυρικό τρόπο ότι το ευρωπαϊκό πολιτικό οικοδόμημα, όπως διαμορφώθηκε τα τελευταία 50 χρόνια, αμφισβητείται εκ βάθρων. Η Βρετανία ήταν απλώς η κορύφωση μιας σειράς αντίστοιχων διεργασιών που έχουν ξεκινήσει εδώ και καιρό. Εντελώς ενδεικτικά, είχαν προηγηθεί η ενδυνάμωση και ανάρρηση του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, η εμφάνιση του κόμματος του Μπέπε Γκρίλο στην Ιταλία (που κέρδισε με συντριπτικό ποσοστό δύο μεγάλους δήμους πριν από μία εβδομάδα), η εμφάνιση της Εναλλακτικής (AfD) στη Γερμανία, που είναι ένα κόμμα δεξιότερο των Χριστιανοκοινωνιστών, o αποκλεισμός των δύο κυρίαρχων κομμάτων της Αυστρίας (Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλδημοκράτες) από τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών και οι ισπανικές εκλογές με την ανάδειξη του Ποδέμος. Η περίπτωση Λεπέν έχει διαφορετικά και πιο μόνιμα χαρακτηριστικά, που θα εμφανισθούν στις επόμενες γαλλικές προεδρικές εκλογές.

Επίσης, το ευρωπαϊκό ενοποιητικό εγχείρημα της διαρκούς διευρύνσεως της Ε.Ε. καθίσταται και επισήμως μετέωρο. Είχε προηγηθεί η ένταξη των 10 κρατών το 2004 μετά την οποία η γραφειοκρατία της Ε.Ε. είχε χαθεί στη μετάφραση. Η δυνατότητα λήψεως σοβαρών αποφάσεων έφυγε από τις αίθουσες των ευρωπαϊκών συμβουλίων με τους βαρετούς πεντάλεπτους μονολόγους κάθε κράτους (δυόμισι ώρες σε κάθε συμβούλιο υπουργών για έναν μόνο γύρο αρχικών τοποθετήσεων...) και πέρασε σε κλειστές συναντήσεις των άμεσα ενδιαφερομένων κρατών στις οποίες συμμετείχαν με άποψη η Γερμανία και εκ καθήκοντος η Γαλλία.

Δυστυχώς για την Ελλάδα, η πιθανότητα δημιουργίας μιας Ε.Ε. που θα βασίζεται σε ομόκεντρους κύκλους με διαφορετικές ταχύτητες ενοποιήσεως προβάλλει πλέον πιο απειλητική. Η χώρα μας υστερεί σχεδόν σε κάθε τομέα και πολλοί θα θέλουν να μας τοποθετήσουν στον πιο απομακρυσμένο κύκλο.

Προς το παρόν, βεβαίως, αυτά τα πράγματα δεν μας αγγίζουν άμεσα. Οταν σε λίγους μήνες θα διεξάγονται οι διαπραγματεύσεις για το μέλλον της νέας Ευρώπης, το πιθανότερο είναι ότι εμείς θα προσπαθούμε να εξηγήσουμε σε κάποιες επιτροπές γραφειοκρατών γιατί δεν πετύχαμε τα προαπαιτούμενα για την επόμενη αξιολόγηση.

*Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.


http://www.kathimerini.gr/865158/article/epikairothta/kosmos/to-fainomeno-ths-petaloydas

Έντυπη