ΑΓΩΝΙΑ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΚΥΠΡΟ ΓΙΑ ΤΟ ΣΚΗΝΙΚΟ ΑΣΤΑΘΕΙΑΣ - Ισορροπία τρόμου για τη... νέα Τουρκία

Του καθηγητή Δημήτρη Μαυράκη,

Ο καθηγητής Δημήτρης Μαυράκης είναι διευθυντής του Κέντρου Ενεργειακής Πολιτικής και Ανάπτυξης (ΚΕΠΑ) του Πανεπιστημίου Αθηνών

Στην Τουρκία τα στρατιωτικά πραξικοπήματα έχουν μακρά παράδοση, η διαφορά τους όμως με το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου είναι ότι αυτό απέτυχε. Πολλοί εντυπωσιασμένοι από το κύμα εκκαθαρίσεων που εξαπολύθηκε, έσπευσαν να το χαρακτηρίσουν «οπερέτα». Συμβαίνει το αντίθετο. Οι πραξικοπηματίες, όπως ο ίδιος ο Ερντογάν δήλωσε, αποτελούν το στρατιωτικό μέρος της «παράλληλης δομής» των μουσουλμάνων σουνιτών που ακολουθεί τον Γκιουλέν. Αυτόν κατηγόρησε, ευθύς εξ αρχής, ως υπεύθυνο και στην εξάρθρωση αυτής της «παράλληλης δομής» στόχευσε εξ αρχής.

Ο Ερντογάν γνωρίζει πολύ καλά την ισχύ, τη συγκρότηση και τις διασυνδέσεις αυτής της «παράλληλης δομής» στην εκπαίδευση, στη διοίκηση, στη θρησκεία, στον στρατό και στην κοινωνία. Σε αυτή στηρίχθηκε στη διαμάχη του με τους «λευκούς» Τούρκους. Αυτοί ήσαν οι σύμμαχοι και οι υποστηρικτές του στην αντιπαράθεσή του με τους Κεμαλιστές. Αφού αυτοί «ήρξαντο χειρών αδίκων», απειλώντας ακόμη και την ίδια τη ζωή του, αν θέλει να επιβιώσει, πρέπει να τους εξουδετερώσει. Οι διώξεις είναι μονόδρομος γι’ αυτόν.

Δυτικοί αναλυτές ισχυρίζονται ότι η έκταση των διώξεων δείχνει προμελέτη και προετοιμασία. Είναι αστείο και αφελές να ισχυρίζεται κανείς ότι σε μία χώρα όπου κοσμικοί και μουσουλμάνοι ανταγωνίζονται για την εξουσία, όπου τα στρατιωτικά πραξικοπήματα είναι μέρος της ιστορίας της, όπου οι εκκαθαριστικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στις ανατολικές επαρχίες των Κούρδων και οι κάθε μορφής αιματηρές επιχειρήσεις στις μεγάλες πόλεις είναι στην ημερήσια διάταξη, όπου εκτός από τους Κούρδους εσωτερικούς πρόσφυγες και τους κάθε λογής ενεργούς αντάρτες των πόλεων υπάρχουν και μερικά εκατομμύρια προσφύγων από τις γειτονικές χώρες και όπου οι επιθέσεις αυτοκτονίας φανατικών μουσουλμάνων ευρίσκονται στην ημερήσια διάταξη, οι μυστικές υπηρεσίες της δεν θα είχαν λεπτομερείς καταλόγους των κάθε μορφής φίλων και εχθρών.

Ο περιούσιος λαός
Ο Ερντογάν αντιλαμβάνεται ότι το πραξικόπημα διετάραξε εις βάρος του τις ισορροπίες μέσα στο στράτευμα. Γι’ αυτό και προσφεύγει στο μόνο ισχυρό έρεισμα που διαθέτει, στον λαό του. Κάποιοι έσπευσαν να χαρακτηρίσουν αυτήν την αναφορά του ως αλαζονική και άλλοι ως διχαστική. Όμως στη μακραίωνη ιστορία της πολυεθνικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της κοσμικής Τουρκίας υπήρχε πάντα ο περιούσιος λαός των Σουνιτών Οθωμανών ? Οσμανλιδών. Ένας λαός που ασκεί την κυριαρχία του, με βασικούς πυλώνες τον στρατό και το ιερατείο, εις βάρος των άλλων λαών και πιστών που ζουν ή ζούσαν στην επικράτεια της χώρας του. Αν η επιρροή του στο στρατό και στο ιερατείο εξασθενήσει, τότε ο μοναδικός πυλώνας που μπορεί να στηριχθεί για να επιβιώσει είναι ο λαός του. Αυτόν επικαλείται, αυτόν διεκδικεί και αυτόν κινητοποιεί, τους άλλους επιχειρεί αρχικά να τους αδρανοποιήσει και αργότερα να τους προσεταιρισθεί.

Με πολλή προσοχή, ενώ εξευτελίζει με κάθε τρόπο τους πραξικοπηματίες στρατιωτικούς, περιφέροντας και επιδεικνύοντάς τους ημίγυμνους και κακοποιημένους στη τηλεόραση, αποφεύγει να προκαλέσει τη στρατιωτική ιεραρχία. Οι εντολές φαίνεται να είναι σαφείς, ούτε ένας πραξικοπηματίας, ανεξαρτήτως βαθμού, δεν φέρει στρατιωτική στολή.

Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο στον χώρο της θρησκείας. Οι προδότες είναι και αποσυνάγωγοι. Σε μία υψηλού συμβολισμού κίνηση απαγόρευσε τη θρησκευτική ταφή των νεκρών μουσουλμάνων αντιπάλων του. Γνωρίζει πολύ καλά το μέγεθος της τιμωρίας που αποτελεί για τον πιστό μουσουλμάνο η στέρηση των θρησκευτικών ευχών κατά την ταφή του, γι’ αυτό και διέταξε τους ιμάμηδες να μη θάψουν θρησκευτικά τους «προδότες». Χωρίς αμφιβολία επιχειρεί με κάθε τρόπο να ακυρώσει τη θρησκευτική επιρροή του Γκιουλέν σε ένα κοινό ακροατήριο που πλέον διεκδικεί αποκλειστικά. Γι’ αυτό και ενεργοποιεί αρχέτυπα αντανακλαστικά από τα χρόνια των Οθωμανών για προδότες, άπιστους και μάρτυρες, με ταυτόχρονες αναφορές στο ενδεχόμενο αναδρομικής επιβολής της θανατικής ποινής στους συλληφθέντες.

Είναι ενδιαφέρον ότι αμέσως μετά την καταστολή του πραξικοπήματος και τη σύλληψη των υπευθύνων ο Ερντογάν ζήτησε από τον λαό του ολονύκτιες συγκεντρώσεις επαγρύπνησης στις κεντρικές πλατείες των μεγάλων πόλεων, επιμένοντας ότι ο κίνδυνος ανατροπής του εξακολουθούσε να υπάρχει και παρέχοντας δωρεάν μετακινήσεις στα αστικά μέσα μαζικών μεταφορών.

Οικογένειες με παιδιά
Αίτημα που υλοποιήθηκε από πιστούς οπαδούς κάθε ηλικίας και φύλου. Στη πλατεία Ταξίμ, (Τετάρτη, 20 Ιουλίου), μπορούσε να δει κανείς οικογένειες με μικρά παιδιά και σημαίες της Τουρκίας να παρακολουθούν ομιλίες από τις γιγαντοοθόνες μέχρι τις 2.30 το πρωί. Ομιλίες που μεταδίδονταν μαζί με άλλες από αντίστοιχες συγκεντρώσεις στις άλλες μεγάλες πόλεις από όσους τηλεοπτικούς σταθμούς λειτουργούσαν, καθώς κάποιοι είχαν ήδη σιγήσει. Κι όταν οι ομιλίες σταμάτησαν, οι ομάδες περιφρούρησης κοιμήθηκαν σε πρόχειρα καταλύματα στις πλατείες.

Ολόκληρη η Τουρκία κατακλύζεται από σημαίες κάθε μεγέθους. Δύο εκατομμύρια σημαίες πωλήθηκαν σε λίγες ημέρες και άλλα τόσα αναμένεται να πωληθούν στις επόμενες. Στο Ταξίμ και στις άλλες κεντρικές πλατείες των μεγάλων πόλεων αναρτήθηκαν γιγαντοαφίσες με τα ονόματα των μαρτύρων (θυμάτων) του πραξικοπήματος. Υποστηρικτές του Ερντογάν καταθέτουν άνθη και υπογράφουν σε βιβλία συλλυπητηρίων.

Ίσως αυτό που με κάθε τρόπο προσπαθεί να αποφύγει αυτή τη περίοδο, να είναι η εκδήλωση διαδηλώσεων από μέρους των Γκιουλενιστών που θα νομιμοποιούσαν την επέμβαση των Κεμαλιστών, που μέχρι τώρα έχουν παραμείνει σιωπηλοί στη διαμάχη του με τους πρώην συμμάχους του στο στράτευμα και στη κοινωνία.

Χωρίς αμφιβολία η Τουρκία έχει εισέλθει σε περίοδο ασταθούς ισορροπίας. Επί μέρους ισορροπίες στον στρατό και στους άλλους θεσμούς του κράτους έχουν διαταραχθεί. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στα σύνορα με Ιράκ και Συρία συνεχίζονται και το ίδιο συμβαίνει στις ανατολικές επαρχίες των Κούρδων. Θα είναι δύσκολο αυτοί οι τριγμοί να μη μεταφερθούν στην οικονομία. Επίσημες διαψεύσεις για περίπτωση επιβολής capital controls (21 Ιουλίου) είναι χαρακτηριστικές ενός κλίματος που διαμορφώνεται.

Μία τέτοια προοπτική δεν είναι καθόλου ελκυστική για την ίδια την Τουρκία και τους γείτονές της. Μία ισχυρή και ειρηνική Τουρκία αποτελεί το ζητούμενο για όλους. Ένας πολιτικός ηγέτης όπως ο Ερντογάν είναι προτιμότερος από ένα θρησκευτικό ηγέτη, δίκην Αγιατολάχ, όπως ο Γκιουλέν.

Το πρόβλημα είναι ότι η γειτονική χώρα έχει εισέλθει σε κατάσταση ασταθούς ισορροπίας κι ακόμη ότι όσο θα είναι σε αυτή τη κατάσταση, ο κίνδυνος εξαγωγής των προβλημάτων της θα είναι υπαρκτός.

Η Τουρκία, με ή χωρίς τον Ερντογάν, έχει να αντιμετωπίσει πλέον μία σωρεία στρατιωτικών, πολιτικών, οικονομικών και θρησκευτικών προβλημάτων.

 Σε μια εποχή που τα σύνορα των χωρών στα ανατολικά της σύνορα φαίνεται να επανασχεδιάζονται, η διάχυση της αστάθειας στα ανατολικά μας σύνορα και στην Κύπρο εμπεριέχει κινδύνους που δεν πρέπει να αγνοήσουμε.



http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=26511&subid=2&pubid=114077339